“मै पनि चौकीदार” देखि “म झोले हो” सम्म : मोदीको सिको गर्दै ओली

काठमाडौं । राजनीतिमा सार्वजनिक आलोचनालाई बदल्ने प्रयास नयाँ होइन । सन् २०१९ मा भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले ‘मै भी चौकीदार’ अभियान चलाएर आलोचनालाई जनभावनामा रूपान्तरण गरेका थिए ।

पाँच वर्षपछि नेपालका प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले “म झोले हो” अभियान चलाउँदै त्यसैको नक्कल प्रस्तुत गरेका छन् । तर यी दुई अभियानको गहिरो विश्लेषण गर्दा ओलीको प्रयास आत्मरक्षात्मक, अपरिपक्व र प्रचारमुखी नौटंकी जस्तो देखिएको छ ।

सन् २०१९ मा भारतीय कांग्रेस नेता राहुल गान्धीले “चौकीदार चोर है” भन्दै मोदीलाई सिधा आक्षेप लगाएका थिए । यो कथनसँगै विपक्षीहरूको मोदीमाथीको धावा सुरु भयो । तर मोदीले आलोचना पचाउँदै त्यसैलाई चुनावी सशक्तीकरणको औजार बनाइदिए । उनले ट्वीटर ह्यान्डलमा “चौकीदार नरेन्द्र मोदी” भन्दै थपे, पार्टी नेताहरूले पनि यसैलाई अनुसरण गरे । यो अभियानले मोदीलाई एक “जनसेवक“ को छवि निर्माण गर्न सहयोग गर्‍यो ।

मोदीको ‘मै भी चौकीदार’ रणनीति थियो, ओलीको ‘म झोले हो’ प्रतिक्रियात्मक आत्मरक्षा । एउटाले आलोचनालाई जनतालाई जोड्ने सूत्र बनायो, अर्काले आलोचनालाई ढाक्ने पर्दा । केपी ओलीको अभियान, रणनीतिक हैन, प्रचारात्मक नौटंकी हो— जसले न त आलोचना चिर्न सक्छ, न जनताको मन जित्न ।

मोदीको अभियान रणनीतिक मात्र थिएन, जनमानसमा भावनात्मक प्रभाव पार्ने किसिमको थियो । चौकीदार प्रतीकले ईमानदारी, सुरक्षाकर्मी र जनताप्रति समर्पणको भाव झल्काउँथ्यो । यसैका कारण उनले आलोचना उल्ट्याएर समर्थन बटुल्न सके ।

नेपालमा भने केपी ओली र नेकपा एमालेमाथि सामाजिक सञ्जालमा पछिल्लो समय चर्को आलोचना हुँदै आएको छ । एमाले कार्यकर्तालाई “झोले” भन्ने शब्दले व्यंग्य गरिएको छ–जसको अर्थ पार्टीका अन्ध समर्थक, नेतृत्वको जथाभावी कार्यको बचाउ गर्ने टोली, र विवेकहीन कार्यकर्ता भनिन्छ । पार्टीभित्र गलत कामको समेत आलोचना गर्न नसक्ने अन्धभक्तहरु रहेको आरोप एमालेमा लाग्ने गरेको छ ।

खासगरी ओलीको जुनकुनै निर्णयमा प्रश्न उठाउनेहरु एमालेभित्रै ठेगान लाग्न थालेको बेलामा ओली र उनका अन्धभक्तमाथी झोले शब्दको प्रयोग गरेर सामाजिक सन्जालमा आलोचना बढ्न थालेपछि ओलीले मोदी शैलीमा जनताको मत जित्ने रणनीति बनाउन खोजेको देखिन्छ – झोले अभियान ।

तर ओलीले उक्त आलोचनालाई “गौरवको बिल्ला” बनाउन खोज्दा त्यो केवल हास्यास्पद देखिन पुगेको छ । बरु जनताको गम्भीर प्रश्नको जवाफ दिन नसक्ने असमर्थता पनि प्रकट गरेको छ ।

“म झोले हो, म परिवर्तनको झोला बोक्ने हो” भन्ने अभिव्यक्तिको अर्थ ओलीले जनताको आलोचना नै नसहने, त्यसको उत्तर तर्क होइन, भावनात्मक जाल हो भन्ने देखाउँछ ।

जनता अहिले भ्रष्टाचार, महँगी, बेरोजगारीबाट आक्रान्त छन् । त्यस्तो बेलामा प्रधानमन्त्री ओलीले राजनीतिक आलोचना प्रति जवाफ दिनुको सट्टा “म झोले हो“ भन्दै आत्मरक्षात्मक पर्खाल बनाउनु जनतालाई झुक्याउने असफल प्रयास हो ।

यो अभियानमा विचारको स्पष्टता छैन, न त दीर्घकालीन रणनीति । ओलीको झोले अभियान न त नेतृत्वको दिगोपन देखाउँछ, न त जनभावनाको सम्मान । बरु यो एमालेभित्र आलोचना दबाउने, अन्ध समर्थन बढाउने, र पार्टीभित्र विवेकशील बहसलाई खतम पार्ने शैली देखिन्छ ।

मोदीको ‘मै भी चौकीदार’ रणनीति थियो, ओलीको ‘म झोले हो’ प्रतिक्रियात्मक आत्मरक्षा । एउटाले आलोचनालाई जनतालाई जोड्ने सूत्र बनायो, अर्काले आलोचनालाई ढाक्ने पर्दा । केपी ओलीको अभियान, रणनीतिक हैन, प्रचारात्मक नौटंकी हो—जसले न त आलोचना चिर्न सक्छ, न जनताको मन जित्न ।