प्रधानमन्त्रीको चीन भ्रमणमा ओली, मोदी र सी बीच त्रिपक्षीय बैठकको गृहकार्य, होला त सम्भव ?

काठमाडौं । चीनको तियान्जिनमा हुने सांघाई कोअपरेसन संगठन (एससीओ) को शिखर सम्मेलनका क्रममा नेपाल, भारत र चीनका कार्यकारीका बीच त्रिपक्षिय बैठकको गृहकार्य शुरु गरिएको परराष्ट्र मन्त्रालयले बताएको छ ।

प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली भदौं १४ मा त्यसतर्फ प्रस्थान गदैछन् । नेपाललाई बाहिर राखेर नेपालको भूमिबाट चीन र भारतबीच लिपुलेक पास नाका खोल्ने सहमति भएपछि नेपाल आक्रोशित छ । नेपालले यो विषयमा दहो अडान र असहमति राख्नुपर्ने आवाज उठिरहेका बेला नेपालका प्रधानमन्त्री ओलीको चीन र लगत्तै भदौं अन्तिम साता भारत भ्रमण हुन लागेको हो ।

परराष्ट्र मन्त्रालयले प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको आगामी चीन भ्रमणको तयारी अन्तिम चरणमा पुगेको बताएको छ । ओली भदौं १५ र १६ गते दुई दिन चल्ने  सांघाई सहयोग संगठन (SCO) को राष्ट्र प्रमुख परिषद्को २५ औं बैठक र “SCO प्लस“ बैठकमा भाग लिन भदौं १४ चीनको औपचारिक भ्रमणमा जाँदै छन् ।

यस अगाडी यस्तो त्रिपक्षिय भेट नेकपा (माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष प्रच्ण्ड प्रधानमन्त्री भएका बेला भएको थियो । प्रचण्ड दोस्रो पटक प्रधानमन्त्री बनेका बेला प्रचण्ड, मोदी र सी जिङपिङसँग त्रिपक्षिय भेट भएको थियो । त्यसबेलाको यस्तो विरलै भेट अहिलेसम्म हुन सकेको छैन । अहिले ओली पनि त्यस्तै भेटको लागि प्रयासरत छन् ।

उक्त शिखर सम्मेलनमा अन्य देशका कार्यकारी प्रमुखहरुको पनि उपस्थिती रहनेछ । भारतका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीसमेत उक्त कार्यक्रममा सहभागी हुन चीन पुग्दैछन् ।

परराष्ट्र मन्त्रालयका अनुसार, प्रधानमन्त्री ओली हिमालयन एयरलाइन्सको चार्टर्ड उडानमा चीनको तियानजिन जाने कार्यक्रम छ । उनको साथमा सानो नेपाली प्रतिनिधिमण्डल टोली पनि सँगै रहने छ । प्रधानमन्त्रीको प्रतिनिधिमण्डलमा परराष्ट्र सचिव अमृत बहादुर राई, चीन डिभिजनका प्रभारी सहसचिव भृगु ढुंगाना, शिष्टाचार प्रमुख कुमार खरेल, प्रधानमन्त्रीका प्रमुख सल्लाहकार विष्णु रिमाल, बेइजिङस्थित नेपाली दूतावासका अधिकारीहरू र सुरक्षाकर्मीहरू समावेश हुनेछन् ।

गत वर्ष असार अन्तिममा चौथो पटक प्रधानमन्त्री बनेपछि ओलीको यो दोस्रो चीन भ्रमण हो । यसअघि, ओली २०२४ को डिसेम्बर २ देखि ५ सम्म चीनको औपचारिक भ्रमणमा गएका थिए । SCO शिखर सम्मेलनमा प्रधानमन्त्री ओलीले SCO प्लस बैठकलाई सम्बोधन गर्ने कार्यक्रम छ ।

ओलीले भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र चिनियाँ राष्ट्रपति सी जिनपिङ दुवैलाई साइडलाइनमा भेट्ने कार्यक्रम छ । SCO सदस्य नभएका देशका नेताहरूलाई SCO प्लसमा बोल्न आमन्त्रित गरिएको छ । परराष्ट्र मन्त्रालयका प्रवक्ता लोकबहादुर पौडेल क्षेत्रीले एससीओ शिखर सम्मेलनको भ्रमणको तयारी अन्तिम चरणमा पुगेको बताए ।

उच्चस्तरीय र साइडलाइन बैठकहरूमा ओलीले एससीओ संवाद साझेदारबाट पर्यवेक्षकमा स्तरोन्नतीको नेपालको चाहनालाई अगाडि बढाउनेछन् । “हामी अन्ततः एससीओ सदस्य बन्न चाहन्छौं, तर त्यहाँ निश्चित प्रक्रिया पालना गर्नुपर्ने हुन्छ, त्यसैले हामी अब पर्यवेक्षक बन्ने प्रस्ताव गरिरहेका छौं,” परराष्ट्र मन्त्रालयका एक कर्मचारीले भने ।

उनका अनुसार नेपालले भारतीय प्रधानमन्त्री मोदी र चिनियाँ राष्ट्रपति सीसँग छुट्टाछुट्टै उच्चस्तरीय बैठकहरूको लागि पहिले नै अनुरोध गरिसकेको छ । भ्रमणको तयारीमा जुटेका परराष्ट्र मन्त्रालयका अर्का कर्मचारीले भने, ‘ओली, मोदी र सी बीच त्रिपक्षीय बैठकको लागि चिनियाँ पक्षबाट प्रस्ताव पनि आएको छ ।’ चिनियाँ पक्षले लामो समयदेखि नेपाल, भारत र चीनबीच त्रिपक्षीय बैठकको लागि जोड दिइरहेको छ ।

 स्रोतहरूका अनुसार उनीहरूले दक्षिण एसिया क्षेत्रमा ’चीन, भारत प्लस वान’ प्रस्ताव गरेका छन् । तर विदेश मन्त्रालयका अधिकारीहरूले यस्तो बैठकलाई न त अस्वीकार गरेका छन् न त पुष्टि नै गरेका छन् । “त्रिपक्षीय बैठकका केही संकेतहरू देखिएका छन् । तर केही पनि पुष्टि भएको छैन । यी कुराहरू सामान्यतया अन्तिम समयमा हुन्छन्,” परराष्ट्र मन्त्रालयका ती अधिकारीले बताए ।
 
यस अगाडी यस्तो त्रिपक्षिय भेट नेकपा (माओवादी केन्द्र)का अध्यक्ष प्रच्ण्ड प्रधानमन्त्री भएका बेला भएको थियो । प्रचण्ड दोस्रो पटक प्रधानमन्त्री बनेका बेला प्रचण्ड, मोदी र सी जिङपिङसँग त्रिपक्षिय भेट भएको थियो । त्यसबेलाको यस्तो विरलै भेट अहिलेसम्म हुन सकेको छैन । अहिले ओली पनि त्यस्तै भेटको लागि प्रयासरत छन् ।

ओलीले मोदी र सीसँगको भेटघाटमा लिपुलेकका सन्धर्भमा भारत र चीनबीच भएको हालैको सम्झौतालाई उठाउने अपेक्षा गरिएको छ । “प्रधानमन्त्रीले मोदी र सी दुवैसँगको भेटघाटमा यो विषयलाई उचित महत्त्वका साथ उठाउने तयारी गरिरहेका छन्,” प्रधानमन्त्री कार्यालय स्रोतले भन्यो ।
 
त्यसैगरी भदौं ३१ बाट सुरु हुने प्रधानमन्त्री ओलीको आगामी भारत भ्रमणका बारेमा पनि चीनमा मोदीसँग केही छलफल हुने बताइएको छ । “यो दुवै प्रधानमन्त्रीका लागि आगामी भारत भ्रमणको बारेमा छलफल गर्न एक उत्कृष्ट मञ्च पनि हुनेछ,” प्रधानमन्त्री कार्यलयका एक कर्मचारीले भने ।
 
राष्ट्रपति सीसँग प्रधानमन्त्रीले नेपाल र चीनबीच विगतका सम्झौता र सम्झौताहरूको कार्यान्वयन, साथै नयाँ आर्थिक, राजनीतिक र विकाससँग सम्वन्धित मुद्दाहरुमा केन्द्रीत रहेर पनि छलफल गर्नेछन् । नेपाल २०२० देखि एससीओको संवाद साझेदार रहेको छ र यो एससीओ शिखर सम्मेलनमा नेपालबाट पहिलो उच्चस्तरीय सहभागिता हुनेछ ।

ओलीको पुटिनसँग पनि भेट्ने इच्छा
प्रधानमन्त्री ओलीको रुसका राष्टपति पुटिनसँग पनि भेटने इच्छा रहेको छ । त्यसका लागि पनि साइडलाइन वार्ता गर्ने र हुने गरी तयारी गर्न उनले परराष्ट्र अधिकारीहरुलाई निर्देशन गरेका छन् । पुटिन पनि उक्त शिखर सम्मेलनमा सहभागी हुन चीन आउँदैछन् । 

प्रधानमन्त्री ओलीले मोदी, सी र आफनो त्रिपक्षिय भेटवार्ता र रुसका राष्टपति पुटिनसँग साइडलाइन वार्ता गर्न सके आफनो भ्रमण फलदायी हुने अपेक्षासहितको तयारी गर्न परराष्ट्रका अधिकारीहरुलाई निर्देशन गरेको प्रधानमन्त्री कार्यालय स्रोतको भनाई छ । त्यही आधारमा परराष्ट्रले पनि गृहकार्य गरिरहेको बताइएको छ ।