नहर अतिक्रमण हुँदा शहर डुबानमा

– नारायण अधिकारी 
चितवन । भरतपुर महानगरपालिकाकाको मुख्य शहरी क्षेत्र हुँदै पश्चिम चितवन जाने नहर अतिक्रमण हुँदा शहरी क्षेत्र डुबानमा पर्ने गरेको छ । नारायणी लिफ्ट सिँचाइ आयोजनाको नहरका कतिपय शाखा पुरेर सडक निर्माण गर्दा पानी निकास हुन नसकी डुबान हुने गरेको हो । 

    नहरको कतिपय भाग पुरेर सडक बनाइएको छ भने कतिपय ठाउँमा निजी तथा सार्वजनिक भवनसमेत बनाइएको छ । महानगरमा वर्षाको पानी जाने उचित निकास हुन नसक्दा शहरी क्षेत्र डुबानमा पर्ने गरेको हो । वर्षामा शहरी क्षेत्रमा परेको पानी नहर हुँदै जाने गर्दथ्यो । 

    महानगरका मुख्य गरी १०, ११, १२ र ७ नम्बर वडा डुबानमा पर्ने गरेका छन् । महानगरको मुख्य बसोबास रहेको क्षेत्र डुबानमा परेको हो । नारायणी लिफ्ट खगेरी सिँचाइ व्यवस्थापन कार्यालय भरतपुरका प्रमुख इ खेमबहादुर पाठकका अनुसार नारायणी लिफ्टको बी पम्प हाउसबाट तानेको पानी सि एल १ क्यानलमार्फत आउने नहर पूरै मासिएको छ । 

    भरतपुरको बसेनीबाट नहरचोक, मेडिकल कलेज, गेष्टहाउस चौर, कारागार, रिजालचोक हुँदै उक्त नहर प्रेमबस्तीसम्म पुगेको छ । पाठकका अनुसार नहरमा कालोपत्रे तथा कच्ची सडक, भवनजस्ता संरचना बनेका छन् । कार्यालयले पटकपटक सम्बन्धित निकायमा अतिक्रमण रोक्न पत्राचार गरेको भए पनि रोक्न नसक्दा अहिले शहरी क्षेत्र डुबानमा परेको उहाँले बताउनुभयो । 

    पानीको निकास नभएपछि यहाँका सरकारी कार्यालय, निजी घर, सडक क्षेत्र, खाली जमिन पानीले भरिने गरेको छ । खुलारुपमा रहेका सार्वजनिक तथा निजी जमिन यतिबेला पानीले भरिएका छन् । नारायणी लिफ्ट सिँचाइ जलउपभोक्ता समितिका अध्यक्ष पूर्णबहादुर रानाभाटले सरकारी निकायकै संरक्षणमा नहर अतिक्रमण हुँदा अहिले शहरी क्षेत्र डुबेको र खेतीयोग्य जमिनमा सिँचाइ अभाव भएको बताउनुभयो । 

    उहाँका अनुसार नहरको अन्तिम विन्दु प्रेमबस्तीलगायतका क्षेत्रमा नहरको पानी पुग्न नसक्दा सिँचाइमा समस्या हुने गरेको छ । रानाभाटले भन्नुभयो, “नहर पुर्नुहुन्नभन्दा कसैले टेरेन, अहिले निकास नभएर समस्या भएको छ ।” पटक पटक आफूहरुले पहल गरेको भए पनि अतिक्रमण रोक्न नसकेको गुनासो उहाँले गर्नुभयो । 

    भरतपुर महानगरपालिकाका प्रमुख रेनु दाहाल नहर मासिएकै कारण शहरी क्षेत्र डुबानमा परेको बताउनुहुन्छ । जथाभावी विकासका नाममा सडक बनाउँदा वर्षाको समयमा समस्या देखिने गरेको उहाँले बताउनुभयो । नहर अतिक्रमण रोक्ने काममा आफूले सहयोग गर्ने भन्दै उहाँले यस क्षेत्रलाई डुबान हुन नदिन केरुङ्गा घोल व्यवस्थित गर्न लागिएको बताउनुभयो । 

    महानगर प्रमुख भएदेखि नै नारायणी लिफ्टको स्तरोन्नति गरी हिउँदमा समेत महानगर क्षेत्रमा सिँचाइ गर्नुपर्नेमा जोड दिँदै आउनुभएकी दाहालले केरुङ्गा घोललाई यहाँको जमेको पानीको निकाससँगै सुन्दरता प्रदान गरिने बताउनुभयो । जनप्रतिनिधिले नै बजेट विनियोजन गरेर नहरमा बाटो बनाउने काम भइरहँदा पानीको निकासमा समस्या पर्ने गरेको छ । 

    लिफ्टले भरतपुर महानगरपालिकाको वडा नम्बर ४, ५, ६, ८, ९, ११, १२, १४, १५ लगायतका वडाका तीन हजार ५०० हेक्टर प्रत्यक्षरुपमा सिञ्चित गर्दै आएको छ । विसं २०४० मा स्थापना गरिएको यस लिफ्ट परियोजनाबाट आएको पानी खगेरी सिँचाइमा मिसाएर पश्चिम चितवनका अन्य वडामा पनि सिँचाइ गरिँदै आएको छ । 

    वर्षायाममा मात्रै सञ्चालन हुँदै आएको लिफ्ट स्तरोन्नति गरेर आउँदो वर्षबाट हिउँदमा समेत सिँचाइ गर्ने तयारी गरिएको छ । नारायणी नदीबाट पानी तानेर नहरमार्फत सिँचाइ गरिँदै आएको छ । मुख्य शहरी क्षेत्रमा सिँचाइको आवश्यकता कम हुँदै गएपछि नहर संरक्षणमा समस्या भएको छ । त्यसको प्रभाव नहरको अन्तिम विन्दुमा रहेका किसानलाई भने परेको छ । नहर अतिक्रमण गरे पनि उचित ढलको व्यवस्थापन गर्न नसक्दा पानी जम्ने समस्या आएको हो । पानी जमेसँगै डेङ्गुलगायतका रोगको समेत समस्या थपिने चिन्ता स्थानीयवासीमा छ ।