कोलेस्टेरोल बढयो, कम गर्न के खाने ? थाहा पाउनुहोस्

एजेन्सी । शरीरका लागि महत्त्वपूर्ण भएकाले रगतमा कोलेस्टेरोल हुनु सामान्य हो, तर अप्राकृतिक मात्रामा भयो भने चाहिं समस्या हुन सक्ने पोषणविद् भूपाल बानियाँ बताउँछन् ।

कोलेस्टेरोल एक प्रकारको चिल्लो पदार्थ हो, जुन रगतमा पाइन्छ । कलेजोमा उत्पादन हुने यो कोलेस्टेरोलले शरीरका कोषिकालाई बिग्रिनबाट जोगाउँछ । कोलेस्टेरोलले शरीरमा हार्मोन र भिटामिन निर्माणमा पनि सहयोग गर्छ

‘कोलेस्टेरोल दुई प्रकारको हुन्छ । कम घनत्व भएको लाइपोप्रोटिन वा खराब कोलेस्टेरोल, जुन धमनी रक्त वाहिनीनलीमा जम्मा भएर खतरनाक रोग निम्त्याउने कोलेस्टेरोल,’ उनी भन्छन्, ‘त्यस्तै हाइ डेन्सिटी लाइपोप्रोटिन ९एचडीएल०लाई राम्रो कोलेस्टेरोल भनेर चिनिन्छ । यसले शरीरमा रहेको खराब कोलेस्टेरोललाई कलेजोसम्म लैजाने काम गर्छ । ताकि यस्तो खराब कोलेस्टेरोल शरीरबाट बाहिर जाओस् ।’

कोलेस्टेरोललाई नियन्त्रणमा राख्नुपर्ने हुन्छ । यसलाई नियन्त्रणमा राख्न खानपानको महत्वपूर्ण भूमिका हुन्छ । त्यसैले कस्तो खानेकुराले कोलेस्टेरोल बढ्छ र नियन्त्रणको लागि कस्तो खानपान अपनाउने भन्ने कुरामा विचार पुर्‍याउन सके कोलेस्टेरोलका कारण निम्तिने अन्य समस्याबाट बच्न सकिने बानियाँ बताउँछन् ।

कोलेस्टेरोल बढाउने खानेकुरा

कोलेस्टेरोललाई बढ्न नदिन मांसाहारी खानेकुरामा नियन्त्रण गर्नुपर्छ । रातो मासुमा धेरै बोसो हुने भएकाले सकेसम्म नखानु राम्रो हुन्छ । अन्य मासुमा पनि बोसो हुने भएकाले त्यस्ता खानेकुरा कम खानुपर्छ ।

‘तारेको, भुटेको तथा चिल्लो खानेकुराले पनि कोलेस्टेरोललाई बढाउँछ । मदिरामा धेरै क्यालोरी हुने भएको यसले पनि कोलेस्टेरोल बढाउँछ । त्यसैले यस्ता खानेकुराबाट पनि टाढा रहनुपर्छ,’ पोषणविद् बानियाँ भन्छन् ।

बाहिरको खाना खानु हुँदैन, बाहिर होटल तथा रेस्टुरेन्टमा बनेको खानामा धेरै तेलको प्रयोग भएको हुन्छ । वनस्पति घिउको प्रयोग भएको हुन्छ, जुन मुटुका लागि एकदमै नराम्रो हुने बानियाँ बताउँछन् ।

ट्रान्स फ्याट भएका खानेकुरा जस्तै फास्टफुड, जंकफुड, प्याकेटमा राखिएको खानाले पनि कोलेस्टेरोलको मात्रा अत्यधिक बढाउँछ । प्याकेटमा राखिएको खानालाई लामो समयसम्म टिकाउन विभिन्न केमिकलको प्रयोग भएको हुने भएकाले यसले कोलेस्टेरोल बढाउँछ । त्यसैले त्यस्ता खानेकुरा खाने बानी छ भने कम गर्दै जानुपर्ने बानियाँ सुझाउँछन् ।

‘धेरै गुलियो प्रयोग भएका कोल्ड ड्रिंक, इनर्जी ड्रिंक र विभिन्न प्रकारका मिठाइको सेवनले पनि कोलेस्टेरोललाई बढाउँछ । त्यसैले धेरै गुलियो खानेकुरा पनि कम खानु उचित हुन्छ,’ उनी भन्छन् ।

के खाने त ?

कोलेस्टेरोलको समस्या भएका व्यक्तिले अण्डाको पहेंलो भाग खानु हुँदैन भनेको हामी सुन्छौं । दैनिक दुई वटासम्म अण्डा खाँदा कोलेस्टेरोल नबढ्ने पोषणविद् बानियाँ बताउँछन् । ‘तर त्यही अण्डा दैनिक पाँचवटा खायो भने त्यसले भने कोलेस्टेरोल बढ्न सक्छ । त्यसैले कस्तो खाना खाने र कति मात्रामा खाने भन्ने कुरामा ध्यान दिनुपर्छ,’ उनी भन्छन् ।

बजारमा पाइने चाउचाउ बिस्कुटजस्ता प्रशोधित खाजाको सट्टामा घरमा बनेको खाजा रोटी तरकारी, दही चिउरा खान सकिन्छ । साथै रातो मासु खाँदा कोलेस्टेरोल बढ्छ भने त्यसको विकल्पमा कुखुराको मासु खान सकिने उनी सुझाउँछन् ।

‘रेसायुक्त खानेकुरा खानु राम्रो हुन्छ । यसले आन्द्रामा गएर कोलेस्टेरोलको शोषणलाई घटाउँछ र कोलेस्टेरोलमा सुधार आउँछ,’ बानियाँ भन्छन्, ‘त्यसैले प्रशस्त मात्रामा फाइबर भएका खानेकुरा जस्तै फलफूल, हरियो सागसब्जीको प्रयोग गर्नुपर्छ ।’

काजु, बदाम र ओखरजस्ता नट्स, एभोकार्डो, माछालगायत खानेकुरा राम्रो कोलेस्टेरोलको स्रोत हो । यस्ता खानेकुरालाई दैनिक खानपानमा समावेश गरियो भने कोलेस्टेरोल नियन्त्रणमा रहने बानियाँ बताउँछन् ।

खानेकुराका साथै अधिक वजन पनि कोलेस्टेरोल बढ्ने कारण बन्न सक्छ । बानियाँ भन्छन्, ‘शारीरिक गतिविधिको अभावले पनि एलडीएल अर्थात् खराब कोलेस्टेरोल बढ्न सक्छ । त्यसैले खानपानसँगै व्यायाम पनि गर्नुपर्छ, जसले कोलेस्टेरोललाई नियन्त्रणमा राख्न सहयोग गर्छ ।’

कसको पूरा जाँच हुनु आवश्यक छ ?

कोलेस्टेरोलको नियमित जाँच हुनु अत्यावश्यक छ । पुरुष तथा महिला दुवै वयस्कहरूले कोलेस्ट्रोलको नियमित जाँच गराउनुपर्छ भनी कोलेस्ट्रोल शिक्षा कार्यक्रमले सिफारिस गरेको छ । मधुमेह, ज्यादै मोटो, मुटुको रोगको पारिवारिक इतिहास भएका व्यक्तिहरुले वर्षको एकपटक अनिवार्य रूपमा कोलेस्ट्रोलको जाँच गराउनुपर्छ। बढ्दो उमेरका केटाकेटीहरूको मुटुमा केही प्रतिकुल असर परेको छ छैन भनी जान्न पनि यो जाँचले धैरै मद्दत गर्छ। संयुक्तराज्य अमेरिकामा मात्र करिब ५० लाख केटाकेटी उच्च कोलेस्ट्रोलबाट पीडित छन् भन्ने प्रतिवेदनमा उल्लेख छ।

उपचार विधिहरू

रगतमा भएको कोलेस्ट्रोल एक प्रतिशत घटाउनु भनेको मुटुका ३ प्रतिशत घटाउनु हो भनि एक अनुसन्धानात्मक अध्ययनले निष्कर्ष निकालेको छ। कोलेस्ट्रोल घटाउन रातो मासु , फलको पहेँलो र दुग्ध पदार्थहरु नखान सिफारिस गरिएको छ। दिनमा करिब ४० मिनेट एरोबिक व्यायाम गरेर शरीरका लागि चाहिएको तौल कायम राख्न प्रयास गर्नुपर्छ।

यदि यसो गर्दा पनि चाहिएको जति तौल कायम भएन भने चिकित्सकको सल्लाह लिएर औषधि खान थाल्नुपर्छ। वंशाणुगत आएको मामिलामा भने लामो समयसम्म औषधि सेवन गर्नुपर्छ।